مواردی که سکرات مرگ را آسان می کند!

اگرچه ذهنمان ناخودآگاه می خواهد این واقعیت را دور ببیند یا در موردش تغافل کند. اما همان احتیاطی که شرط عقل است، و البته توصیه های مهربانانه ی اولیای خدا، به ما می گوید: لااقل در این یک مورد، نمی شود چو فردا شود، فکر فردا کنیم.

مرگ، اتفاقی است که ممکن است کاملاً غافلگیرمان کند. اگر چه ذهنمان ناخودآگاه می خواهد این واقعیت را دور ببیند یا در موردش تغافل کند. اما همان احتیاطی که شرط عقل است، و البته توصیه های مهربانانه ی اولیای خدا، به ما می گوید: لااقل در این یک مورد، نمی شود چو فردا شود فکر فردا کنیم؛ باید همین الان یعنی دقیقاً همین لحظه ای که داریم یادداشت قرآنی تبیان را می نویسیم یا می خوانیم، برای لحظه های احتضارمان فکر کنیم و چاره بسازیم.
یاد بگیریم که در لحظه احتضار چه اعمال و کارهایی برای محتضر مفید است که خودش یا اطرافیان برایش انجام دهند.

کارهای واجب بر محتضر و اطرافیانش:

قطعاً منظور از کارهای واجب بر محتضر، در آن هنگامی است که فرد می داند در آستانه ی مرگ است اما هنوز سکرات موت، او را از خود بیخود نکرده و قادر است به واجبات آن ساعات عمل کند. هر چند بهتر بود پیش از این ها برای سفر آماده می شد.

فتوای حضرت امام خمینی(ره) در این باره چنین است:

"کسی که نشانه های مرگ را در خود می بیند، باید حقوق واجب مردم و خدا را ادا کند. و اماناتی که در دست اوست، به صاحبان آن ها رد نماید یا به رد کردن آن ها وصیت نماید در صورتی که اطمینان به عملِ به وصیت داشته باشد. و همچنین در صورتی که قدرت مالی داشته باشد، باید به واجباتی که در حال حیات نیابت بردار نیستند، مانند نماز و روزه و حج ٓکه حج غالباً نیابت بردار نیست و مانند آن ها، وصیت کند و در اموری مانند نماز و روزه که بر ولی میت واجب است، مخیّر است او را آگاه ساخته یا وصیت کند که برایش انجام دهند." (تحریر الوسیله، امام خمینی قدس سره، ج1، ص 115)

اما کسانی هم که بر بالین مسلمان محتضر حاضر شده اند، وظیفه ای دارند که اگر یک نفر از آن ها انجام داد، از گردن بقیه ساقط می شود یعنی همان وجوب کفایی: "بنابر احتیاط واجب است به وجوب کفایی مسلمانی را که در حال احتضار و جان دادن است، مرد باشد یا زن، کوچک باشد یا بزرگ، رو به قبله قرار دهند، به این ترتیب که او را به پشت خوابانده و کف دو پا و صورتش را رو به قبله نمایند." (تحریر الوسیله، امام خمینی قدس سره، ج1، ص 115)

چگونه در لحظات سخت، به محتضر کمک کنیم؟

آدابی که در منابع روایی و فقهی برای محتضر بیان شده، نشان از رأفت بی پایان خداست که تا آخرین لحظاتی که می شود کاری کرد، از هیچ کمکی به بنده اش دریغ نمی کند؛ قدم به قدم می گویدش که چه کن برای نجات و برای یک سفر آسان تر.
در لحظاتی که شیطان در کمین نشسته تا ایمان ها را بدزدد، در ساعاتی که دنیا با همه ی زیبایی ها، دارایی ها و دلبستگی هایش هزار رنگ جلوه و طنازی می کند تا رفتن را برای انسان سخت کند، همه به آن کمک ها محتاجیم.
آموختن آداب احتضار، قدم خوبی است. اولین و نزدیک ترین محتضری که می توانیم و باید کمکش کنیم، خودمان هستیم.
* اصلی ترین شرط برای راحت مردن ایمان است. البته اگر می خواهیم ایمان در لحظه ی مرگ و پس از آن در مراحل ابدیت حافظ ما باشد باید در دنیا حافظ ایمان خود باشیم. باید ایمان ها را تثبیت کرده و نگاه داشت. تثبیت ایمان و اعتقادات هم فقط با خواندن کتاب و یا رفتن به کلاس عقیدتی نیست. اینها خوب است و می تواند عقل را قانع کند. اما دل انسان نیز باید قانع شود. هر چقدر ما اعمال خود را طبق وظایف و دستورات دینی انجام دهیم مانند چکشی که بر میخ می رود و فرو می رود باعث تثبیت اعتقادات در قلب و باور آنها می شود.
عمل صالح هم حافظ و تثبیت کننده ی ایمان و هم ارتقاء دهنده ی آن است. هم ایمان عمل صالح را خالص تر می کند و هم برعکس.
* ولایت اهل بیت، سکرات را آسان می کند، خصوصاً محبت امیرالمومنین علی (علیه السلام). پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله) فرمود: اگر کسی علی (علیه السلام) را دوست داشته باشد سکرات و سختی های مرگ برای او آسان می شود.

* در روایت است که خداوند متعال فرمود: من از صد جزء محبت و رحمت خود، یک جزء آن را در عالم دنیا فرستاده ام که این محبت ها بین پدر و مادر و فرزند و برادر و خواهر و فامیل درست شده است. اگر یک خانواده که بین آنها محبت است، این محبت را نسبت به هم قطع کنند، یعنی در واقع رحمت خدا را قطع کرده اند. وقتی رحمت خدا را قطع کردید طبیعتاً در مرگ سختی می بینید. اما اگر کسی صله ی رحم کرد در حال جذب رحمت خدا است.
* خواندن تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها بعد از نماز، اثرات فوق العاده ای دارد. امام صادق (علیه السلام) فرمود: ما به بچه های خود همانطور که نماز را توصیه می کنیم این تسبیحات را هم توصیه می کنیم. و بعد فرمود اگر کسی مداومت داشته باشد به خواندن تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها) بعد از هر نماز سختی های مرگ بر او آسان می شود.
* خواندن دعای عدیله، عملی است که هم خودِ فرد در طول زندگی خوب است انجام دهد و هم سفارش شده که اطرافیان محتضر بر بالینش بخوانند. در آخر دعای عدیله داریم که خدایا تو بهترین امانت دار هستی. این اعتقادات خود را پیش تو امانت می گذارم تا هنگام مرگ که زمانی است که انسان خیلی چیزها را از یاد می برد به من باز گردان. (برگرفته از بیانات حجة الاسلام عالی، (پایگاه اینترنتی سمت خدا)
اطرافیانی که شاهد لحظات سخت عزیزشان در سکرات مرگ هستند، می دانند که نمی توانند او را از سفر محتومش برگردانند اما باید بدانند که چگونه می توانند به آسان کردن و سالم تر کردن سفرش کمک کنند.
"مستحب است به کسی که در حال جان دادن است، شهادتین و اقرار به دوازده امام (علیهم السلام) و کلمات فرج تلقین شود و در صورتی که جان دادنش سخت شود اگر موجب اذیت او نباشد، به جایی که نماز می خوانده منتقل شود و برای آن که زودتر راحت شود، سوره یس و صافات نزد او خوانده شود، همچنین بستن چشم ها و دهان و چانه ی او و کشیدن دو دست او در دو پهلویش و کشیدن پاهایش و پوشاندن او با رواندازی و روشن کردن چراغی نزد او در شب و اطلاع به مؤمنین تا بر جنازه اش حاضر شوند و تعجیل در آماده کردن او برای دفن مستحب است و مس او در حال جان دادن و قرار دادن چیز سنگینی روی شکمش و تنها گذاشتن او مکروه است. (تحریر الوسیله، امام خمینی قدس سره، ج1، ص 115)